نخبگان کجایند؟ / جامعه نخبگانی، جامعه ای نزدیک قله ها
تاریخ انتشار: ۲۳ آبان ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۰۸۶۲۶۸
حدیث مستور-خبرنگار تحریریه جوان قدس: دولت ها و حاکمیت های مختلفی می روند و می ایند و مردم همواره امید جامعه ای را می کشند که دردشان را بفهمند و راه پیشرفت در آینده را به رویشان باز کنند اما رسیدن به این مدینه فاضله محقق نمی شود جز با روی کار آمدن نخبگان که به گفته رهبر انقلاب نیز در راه رسیدن به قله ها، نقش آفرینی نخبه ها اهمیت زیادی دارد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
نخبه‌گرایی از قرن نوزدهم که به عنوان یک مکتب فکری در علم سیاست و جامعه‌شناسی سیاسی مطرح شد تا به امروز که به یکی از شاخصه‌های تأثیرگذار بر فرآیند تصمیم‌سازی و سیاستهای راهبردی جوامع تبدیل شده، همواره دارای مفاهیم و مصادیق گوناگون بوده است. بر اساس تعاریف ارائه شده در لغت‌نامه آکسفورد و دانشنامه عمومی، نخبگان به معنای بخش برگزیده‌ای از یک جامعه هستند که از نظر قابلیت‌ها یا توانایی‌ها، برتر از دیگر اعضای جامعه دانسته می‌شوند. در ماده ٢ آیین‌نامه احراز نخبگی نیز آمده است: «به استناد ماده ۴ اساسنامه بنیاد نخبگی، نخبه به فرد برجسته و کارآمدی اطلاق می‌شود، که اثرگذاری وی در تولید و گسترش علم و هنر و فناوری و فرهنگ‌سازی و مدیریت کشور محسوس باشد، و هوش، خلاقیت، کارآفرینی و نبوغ فکری وی در راستای تولید و گسترش دانش و نوآوری موجب سرعت بخشیدن به رشد و توسعه علمی و اعتلای جامعه انسانی کشور شود.»
وظایف نخبگان در جامعهاما درباره کارکرد آنها در جامعه دو دیدگاه مطرح شده است:
۱- دیدگاهی که می‌گوید: اساساً تاریخ را نوابغ و نخبگان به حرکت در آورده‌اند و حتی جهت تاریخ راه هم آنها تعیین کرده‌اند و هر طور که دلشان خواسته تاریخ را ساخته‌اند، این اندیشه و فکر آنها بوده که جامعه بشری این‌گونه باشد و همان افراد استثنایی و نخبه بوده‌اند معماران تاریخ بوده‌اند. در هر ملتی یک چند نخبه و نابغه وجود دارد که سرنوشت و تاریخ آن ملت را رقم زده‌اند. مثلا فرانسه را ناپلئون ساخته، روسیه را لنین و آمریکا را روزولت ساخته‌اند و... ۲- این دیدگاه با رویکرد تعیین‌کنندگی نوابغ و نخبگان و نقش منحصر به فرد بودن آنها در تاثیرگذاری بر جوامع بشری تفاوت دارد و نقش و کارایی آنها را تا این مقدار موثر نمی‌دانند که همه چیز را آنها انتخاب کرده باشند، حتی جهت تاریخ را. یعنی اگر می‌خواستند تاریخ را در جهت دیگری ببرند در آن جهت برده بودند! این صحیح نیست. یک وقت هست کسی می‌گوید: نوابغ و نخبگان موثرند به معنای اینکه همه افراد بشر موثرند، شریک در اجتماع هستند، ولی افراد در یک سطح نیستند. بعضی افراد که نخبه و نابغه هستند در سطح بالایی قرار دارند و در عین حال نمی‌خواهد تاثیر توده‌ها را به اصطلاح نفی کند، و همچنین نمی‌خواهد بگوید انتخاب جهت تاریخ با آنها است، بلکه می‌خواهد بگوید آنها نبوغشان به خاطر این است که طبیعت و تاریخ را بهتر از دیگران شناخته‌اند، و خودشان را با طبیعت و فطرت و تاریخ هماهنگ کرده‌اند. بنابراین تاریخ همانند طبیعت مادی خودش طبیعتی و سنن و قانونمندی دارد که اگر کسی آنها را خوب بشناسد می‌تواند در مسیر صحیح تاریخ را بسازد، این طور نیست که تابع خواسته‌ها و رویکرد نخبگان و نوابع باشد. پس نه آنها در واقع جهت تاریخ را انتخاب کرده‌اند، که تاریخ خودش جهتی به سوی تکامل دارد، و نه ملتها و توده‌ها هیچ نقش و تاثیری نداشته‌اند! اگر هنگامی که نخبگان و نوابغی ظهور کنند و افرادی نباشند که اراده و رویکرد آنها را اجرا کنند آیا آنها می‌توانند کاری از پیش ببرند و موفق و تاثیرگذار باشند!؟
اول اینکه نخبگان در جامعه به جهت آنکه مورد توجه اقشار مختلف جامعه هستند، و بسیاری از افراد جامعه تصمیمات و اقدامات خود را براساس دیدگاه ها و نقطه نظرات این قشر عملیاتی می کنند، بنابراین برای اهداف کلان کشور و تحقق کم هزینه آنها نقش پیشرانی بزرگ را داشته و در راهبری جامعه به سوی اهداف عمومی نقش بسیار حائز اهمیتی دارند.
دومین نقش نخبگان، به قدرت مرجع سازی آنها در جامعه برمی گردد. آنها با هدایت افکار عمومی به سوی مراجع مورد اعتماد از لحاظ فکر و برنامه، هزینه های اجرایی کشور را در مسیر توسعه و تحقق اهداف کاهش می دهند و روند حرکت را برای رسیدن به چشم اندازها و اهداف بزرگ آن که نیازمند هدایت درست و بسیج تمامی نیروها است، تسهیل می کنند. بخش مهم این فرایند از طریق مرجع سازی درست از سوی نخبگان میسر و امکان پذیر است.
سومین نقش به زمینه سازی های فکری در جوامع به خصوص جامعه ما بر می گردد. تردیدی نیست که برای هرگونه حرکت و تغییری، آمادگی ذهنی جامعه و افراد آن برای پذیرش و همگامی یک پیش شرط لازم است.
تا زمانی که از لحاظ فکری جامعه آماده پذیرش تحولات مهم نباشد، امکان عملی اجرای آنها اگر نگوییم ممکن نیست، می توان گفت که کاری بسیار سخت و دشوار خواهد بود. بنابراین یکی از وظایف مهم نخبگان جامعه، آماده سازی برای تحولات و برخورد مناسب با روند آنها است. مردم در مواجهه با هر گونه تغییر و تحولی، چشم به کنش و رفتار نخبگان جامعه خود دارند و از آنها تاثیر می پذیرند.
چهارمین نقش نخبگان به جایگاه آنها در نزد افکار عمومی و عموم افراد جامعه بر می گردد. در واقع خود نخبگان همیشه مورد توجه بوده و به عنوان یک گروه مرجع نقش مهمی در حرکت های اجتماعی و تحولات مختلف جامعه دارند. با توجه به موارد ذکر شده باید گفت که نخبگان نقشی بسیار مهم تر از دیگران در پیشبرد اهداف انقلاب اسلامی در گام دوم دارند.
از یک جهت نخبگان جامعه به جهت قدرت نفوذ فکری خود، توانمندی بالای در افزایش کنش های عقلایی دارند که این امر یکی از ظرفیت های مهم و مورد نیاز برای حرکت در مسیر گام دوم انقلاب است. گام دوم انقلاب برای رسیدن به اهداف خود نیازمند رفتارهای خردورزانه برای برون رفت از معظلات و بازگشایی راه های نو و اثر بخش از سوی تمامی قشرهای ملت است.
از جهتی دیگر توانمندی نخبگان به ظرفیت کارشناسی آنها بر می گردد. نخبگان بهتر از هر کسی، توانایی نقد و تحلیل کارشناسانه و ارائه نظرات کارشناسی دارند، ضمن آنکه اظهارنظر کارشناسی آنها می تواند در همراه سازی عمومی و ملی با برنامه های انقلاب در گام دوم، کمک شایانی بکند. این امر در سطح مدیران کشور، یکی از مهمترین روش های تصمیم سازی است. در واقع اگر چه در جوامع مدیران هستند که تصمیم می گیرند، اما نباید تردید کرد که تصمیمات آنها تحت تاثیر نظرات کارشناسی و نقدهای منصفانه نخبگان است.
نخبگان اگر خود را متعهد به نقد منصفانه و عملکرد خالی از حب و بغض بنمایند، خواهند توانست به عنوان یکی از مهم ترین عوامل تصمیم سازی، تاثیر بسیار مهم و البته درست در تصمیمات مدیران کشور ایفا نمایند.
مرور ذهنی بیانیه گام دوم یادآور این نکته است که رهبر معظم انقلاب با نگاه عملیاتی و مخاطب قرار دادن جوانان، مسیر حرکت انقلاب را در گام دوم انقلاب تبیین کرده اند و آن را به عنوان یک مسیر عملیاتی ترسیم نموده اند، بنابراین تحقق اهداف در گام دوم، نیازمند زیرساخت های فکری، عملی و علمی در جامعه است تا به چشم انداز بزرگ آن که ایجاد تمدن نوین اسلامی است، دست پیدا کنیم و نخبگان در این مسیر، رسالتی مهم و تاریخی بر عهده دارند که باید با جدیت تمام تلاش نمایند به رسالت خود در بستر سازی برای ایجاد تمدن نوین اسلامی عمل کنند و راه را برای نقش آفرینی همه ملت به خصوص جوانان باز نمایند تا در آینده تاریخ، نسل های آینده آنها را شایسته قدردانی شو تقدیر بدانند و با افتخار از نخبگان خود یاد کنند.
سخنان رهبری در مورد رسالت نخبگاندر مورد نخبه‌ی علمی و [کلّاً] نخبه، اوّلاً باید بدانیم و میدانیم ــ یعنی من بجد به این معتقدم و باید همه بدانیم این را ــ که نخبه یکی از مهمترین ثروتهای انسانی کشور است؛ بله، منابع طبیعی کشور مهم است، جایگاه‌های جغرافیایی مهم است، شکل اقلیمی مهم است، اینها همه مهم است، امّا یکی از مهم‌ترین‌ها وجود نخبه است؛ نخبه را ثروت عظیمی باید دانست. وقتی آن را ثروت عظیمی دانستیم، در تولیدش تلاش میکنیم، از دست دادنش را خسارت میشمریم، و حتّی‌المقدور مانع میشویم از اینکه این از دست برود و با او رفتار کریمانه خواهیم داشت؛ وقتی فهمیدیم ثروت باعظمت و مهمّی است، رفتار ما هم با او به همین تناسب شکل خواهد گرفت. بنابراین، این را باید بدانیم، همه بدانند؛ مسئولین کشور و مؤثّرین در فضای عمومی کشور. جدا شدن حتی یک نخبه از کشور یک فاجعه است که ضروری است موانع و چالش های موجود در تحقق این امر مورد بررسی قرار بگیرد و سعی شود در مسائل رشد و تربیت جامعه، نخبه و استاد، مرجع و الگو باشند، همانطور که این امر مهم در همه عرصه ها در حوزه علمیه حاکم بوده است.
نخبه‌ی علمی و اساساً دانشگاه، جزو ارکان پیشرفت کشورند؛ یعنی یک رکنِ مهمّ پیشرفتِ کشور، دانشگاه و در دانشگاه هم عمدتاً نخبگان علمی هستند. اینکه شما می‌بینید در مقاطع مختلف، نه فقط حالا دیروز و پریروز، تلاش شده که دانشگاه‌ها تعطیل بشود، کلاس‌ها تعطیل بشود، بچّه‌ها سر کلاس نروند، استاد نرود و از این کارها، ناشی از این است؛ چون دانشگاه نقش اساسی دارد. حالا آن کسی که استاد را تلفنی تهدید میکند که اگر بروی، چنین و چنان، معلوم نیست خودش عامل اصلی باشد؛ عامل پشت صحنه مهم است. این به خاطر آن است که دانشگاه مهم است، دانشگاه برای پیشرفت کشور حیاتی است. هر چه دانشگاه را بتوانند لنگ کنند، تعطیل کنند، خراب کنند، ناقص کنند، برای دشمنان کشور و [دشمنان] پیشرفت کشور مغتنم است. پس بنابراین، دانشگاه از ارکان پیشرفت کشور است.
دانشگاه یکی از بزرگ‌ترین موانع در مقابل سلطه‌ی استکبار است؛ ما باید این را بدانیم. هدف قدرتهای گردن‌کلفت جهانی سلطه است؛ به چه وسیله؟ یک روز با اسلحه، یک روز با فریب، یک روز با علم؛ با علم هم سلطه پیدا میکنند. دانشگاه جلوی سلطه را میگیرد؛ یعنی شما اگر چنانچه توانستید سطح علم کشور را بالا بیاورید، در مقابل سلطه‌ی دشمن یک مانع ایجاد کرده‌اید. خب؛ این یک نکته در مورد نخبه‌های علمی و دانشگاه.
یک نکته‌ی دیگر این است که یک عنصر در ایجاد نخبه استعداد طبیعی او است؛ فکر خوب، ذهن خوب، مغز خوب، که این عطیّه‌ی الهی است؛ این دیگر کار کسی نیست، این را خدا داده؛ حالا اینکه به چه دلیل خدا داده، بحث دیگری است. خدای متعال به این نخبه‌ی ما مغز قوی، فکر خوب، آمادگی لازم، چشم باز را عطا کرده؛ این یک عنصر. عنصر دوّم برای اینکه کسی نخبه بشود، همّت و تلاش او است، کار خود او است؛ وَالّا خیلی‌ها هستند همین عطیّه‌ی خدادادی را دارند، [امّا] کار نمیکنند، تلاش نمیکنند، همّت نمیکنند، به جایی نمیرسند؛ نه خودشان رشد میکنند، نه به کشور کمکی میکنند. کم نداشته‌ایم از این قبیل، الان هم داریم، در گذشته که خیلی بیشتر هم بود. پس بنابراین، عنصر دوّم برای ایجاد نخبه مربوط به خود او است و آن، تلاش و همّت و کار و پشتکار و مانند اینها است. این دو عنصر. یک عنصر سوّمی هم هست که آن را بعد عرض میکنم؛ در همین صحبتم، بعداً عرض خواهم کرد.
خب؛ یک عامل مهم برای اینکه حالا این نخبه‌ای که متشکّل از این عناصر است، بتواند آن استعداد ذاتی را بُروز بدهد و فرصت تلاش پیدا کند، زمینه است؛ زمینه‌ی تلاش نخبه؛ این خیلی مهم است. گاهی نخبه‌ای هست، آمادگی کار هم دارد امّا زمینه برایش فراهم نمیشود. خب، این زمینه‌ای که عرض کردیم که بایستی به وجود بیاید، در دوران طاغوت وجود نداشت؛ اگر هم بود، خیلی جزو سیاستهای رسمی طاغوت نبود؛ زمینه وجود نداشت. خیلی‌ها بودند دارای استعدادهای خوب، آماده‌ی تلاش هم بودند، تلاش هم میکردند، [امّا] توی سرشان میزدند؛ نه فقط زمینه برایشان فراهم نمیشد بلکه حتّی ضدّ کار هم برای آنها به کار میرفت؛ در دوره‌ی طاغوت این جوری بود. به برکت انقلاب اسلامی زمینه فراهم شد. ببینید؛ این را من با صراحت و با جرئت میگویم، یعنی یک چیزی است که قابل تشکیک نیست، من چون از اوّل انقلاب در مجموعه‌ی دانشجویی و دانشگاهی و دانشگاه تهران و دانشگاه‌های دیگر حضور داشتم، با استاد و با دانشجو و مانند اینها دائم نشست و برخاست داشتم، با همه‌ی اعتقاد و با قابلیّت اثبات این را عرض میکنم که با انقلاب اسلامی زمینه برای نخبه‌پروری فراهم شد.
رهبر انقلاب همچنین در این راستا می فرمایند : «یکی از بهترین راه‌هایی که نخبه احساس کند مفید است تشکیل شرکت‌های دانش‌بنیان است. شرکت‌های دانش‌بنیان، هم پیشرفت اقتصادی به کشور می‌دهد، هم نشاط در کشور ایجاد میکند، هم پیشرفت علمی به کشور می‌دهد، هم نخبه‌ها را حفظ میکند و از وجود نخبه‌ها برای کشور استفاده می‌شود، بنابراین، من تأکید میکنم که شرکت‌های دانش‌بنیان را تقویت کنید.»
انتظار از مسئولان محترم کشور به ویژه در دولت و مجلس، حمایت قاطع و عملی از نخبگان و مجموعه‌های حاضر در خط مقدم نبرد علمی است و امید به تحقق آن داریم. رسیدن انقلاب اسلامی به قله و فتح قله‌ها نزدیک است. آنچه مهم است نقش‌آفرینی نخبگان و جوانان برتر کشور برای ارتقای کارآمدی و ایفای نقش بیشتر در توسعه کشور است که برای رسیدن به این مقصود باید نخبگان بر صدر بشینند و در پیچ و خم ادارات آنها را خسته و ناامید نکنیم.
نخبگان کجایند؟با توجه به مساِئلی که مطرح شد، مشکلی که به نظر میرسد شکاف و فاصله ایست بین نخبگان و وقایع اجتماعی و حاکمیت که امروزه در جامعه شاهد آن هستیم و نخبگان که باید جلودار و شکل دهنده رویدادهای اجتماعی باشند نقش کم رنگی را ایفا می کند که این زنگ خطر جدی برای بقا پیشرفت در جامعه ما است، که این فاصله را می توان در دو محور مورد بررسی قرار داد:
همانطور که گفته شد برای نقش آفرینی نخبگان باید زمینه ها فراهم شود، که اگر این زمینه ها به درستی فراهم نشود شاهد انزوای نخبگان و با پدیده فرار مغز ها مواجه می شویم. از جمله این زمینه ها تبین جایگاه آنها از سمت حاکیمت در رویدادهای اجتماعی است. و بها دادن به فکر و ایده های آنهاست. و این زمینه ها هرچند تا حدی به وجود آمده اما نیازمند تقویت و بهبود یافتن است. و نکته دیگری که مطرح است تلاش و همت خود نخبگان است که این نکته نیز مطرح شد. نخبگان باید خود را به فضا جامعه نزدیک کنند و مواضع اجتماعی آنها امتداد داشته باشد. این نمود را می توان در جریان اخیر نیز شاهد بود، که هر روزه تجمع های گسترده ای در دانشگاه هاوارد شکل می گیرد و نخبگان کشور های دیگر به قضیه فلسطین که قضیه انسانی است واکنش نشان می دهند اما در کشور ما که یک کشور اسلامی است این سطح دغدغه و مشارکت نخبگان و دانشگاهیان دیده نمی شود.
منبع: قدس آنلاین
کلیدواژه: انقلاب اسلامی پیشرفت کشور نقش آفرینی یکی از مهم گام دوم جهت تاریخ زمینه ها عنوان یک نخبه ها مطرح شد ی دیگر نخبه ی
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.qudsonline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «قدس آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۰۸۶۲۶۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
تجلیل از نخبگان جامعه کار و تولید استان قزوین
کشاورز مدیر کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان قزوین در این مراسم گفت: شاخص‌های حوزه اشتغال نشان می‌دهد که در استان اتفاق خوبی رقم خورده است.
به گفته کشاورز، نرخ بیکاری استان در فصل زمستان چهار و هفت دهم درصد بود و هم اکنون شاخص‌های کار و تولید متناسب با میزان جمعیت است.
وی اضافه کرد: در حوزه کار و تولید رکن اصلی کارگران هستند و بر ما واجب است تا برای تقدیر از این قشر حداکثر توان خود را بگذاریم.
مدیر کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان قزوین بر تقویت فرهنگ کار تاکید کرد و گفت: باید بتوان فضای مناسب تری را در حوزه کار و کارگر فراهم کرد.
کشاورز گفت: مسکن کارگری یکی از اولویت‌های استان است که استان رتبه خوبی در این زمینه دارد.
وی افزود: استان رتبه برتر اشتغال و امنیت را در فضای کسب و کار را دارد و در تلاشیم تا بهتر شود.
به گفته مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی، استان قزوین رتبه اول را در پرداخت تسهیلات تبصره ۱۶ دارد.
کشاورز در ادامه بر تقویت انجمن‌های ورزش کارگری و ایجاد بستر‌های مبتنی بر تعاونی تاکید کرد.
باشگاه خبرنگاران جوان قزوین قزوین
اعلام محدودیت های ترافیکی پایان هفته در جاده های شمالی کشور